Guy de Mopassant
Ish një prej atyre netëve, kur
toka ngjan e vdekur prej acarit. Ajria e ngrirë bëhet e ngurtë, e prekshme,
mend të lëndon; nuk fryn as edhe një puhizë; ajo kafshon, depërton, than, vret pemët, bimët, insektet, madje edhe zogjtë
e vegjël, që bien nga degët mbi tokën e fortë dhe, nën kafshimin e acarit, edhe
ata bëhen gur njësoj si toka. Hëna, në çerekun e saj të fundit, anuar më një
krah, e zbehtë meit, ngjante si të ish në grahmat e vdekjes, në mes të asaj hapësire
dhe aq e brishtë ish, saqë dukej se s’kish takat as të ikte; qëndronte atje lart, edhe ajo e
pikur nga ashpërsia e thëllimit. Shpërndante një dritë të trishtë mbi botë, atë
dritë agonie e të marrtë që çdo muaj, në fund të ripërtëritjes së saj, ajo na dërgon.
Karli dhe unë po ecnim krah për krah, të kërrusur, duart rrasur në xhepa dhe
çiftet hedhur në krahë. Galloshet, të mbështjella me lesh që të mund të ecnim
lehtësisht në kënetën e ngrirë pa rrëshkitur, nuk lëshonin asnjë pipëtimë.
Unë sodisja renë e bardhë që prodhohej nga firoma e zagarëve tanë. Pas një hopi, u gjendëm buzë kënetës dhe kuturisëm në një prej shtigjeve, mespërmes kallamishteve të thara që ngriheshin në atë pyll xhuxhmaxhuxh. Bërrylat tanë, tek fshiknin kallamat e gjatë e majëmprehtë, linin pas nesh një fëshfërimë të lehtë; si kurrë ndonjëherë ndihesha i kapërthyer nga turbullimi i çuditshëm dhe i gjithëpushtetshëm që më cysin përbrenda kënetat.
Unë sodisja renë e bardhë që prodhohej nga firoma e zagarëve tanë. Pas një hopi, u gjendëm buzë kënetës dhe kuturisëm në një prej shtigjeve, mespërmes kallamishteve të thara që ngriheshin në atë pyll xhuxhmaxhuxh. Bërrylat tanë, tek fshiknin kallamat e gjatë e majëmprehtë, linin pas nesh një fëshfërimë të lehtë; si kurrë ndonjëherë ndihesha i kapërthyer nga turbullimi i çuditshëm dhe i gjithëpushtetshëm që më cysin përbrenda kënetat.
Beftazi, në një kthesë të
shtegut, më zuri syri koliben prej akulli,
ndërtuar për të na strehuar. Hyra brenda e meqë kishim ende thuajse një
orë kohë gjersa të zgjoheshin zogjtë shtegtarë, u fshtolla në mbulesën time duke
u rrekur të ngrohesha disi.
Shtrirë në shpinë, zura të vështroja
hënën e gemtë, e cila përmes mureve vagullimthi
të tejdukshme të asaj kolibeje
polare, dukej sikur kish katër qoshe. Por acari i asaj kënete të akullt, acari
i atyre mureve, acari që zbriste poshtë prej kupolës qiellore, më pushtoi vetëtimthi
në mënyrë kaq të tmerrshme saqë fillova të kollitesha. Karlin, kushëririn tim,
e kaploi shqetësimi:
– Aq më keq nëse sot nuk vrasim
ndonjë pre, – tha. – Nuk dua të të zërë ndonjë plevit. Do të ndezim zjarrin.
Dhe i urdhër rojes që të priste disa
kallama.
Bëmë një turrë kallamash mu në
mes të kolibes, në majë të së cilës qe çelur një çepojë që të dilte tymi; dhe
kur flaka e kuqe u lëpi përgjatë mureve të kthjellta e të kristalta, ato zunë
të shkrinin, butësisht, thua se djersnin. Karli, që kish qëndruar jashtë, më
thirri:
– Eja të shohësh prej këtu!
Dola dhe një habi e madhe më
pushtoi të tërin. Kolibja jonë, në formë koni,
kish marrë pamjen e një diamanti të përbindshëm me zemër të zjarrtë, i
shtyrë papritmas mbi ujin e ngrirë të kënetës; dhe brenda shiheshin dy trajta fantazmagorike,
ato të qenve tanë tek ngroheshin pranë zjarrit.
Një klithmë e çuditshme, një
klithmë e përhumbur, ikanake kaloi beftazi mbi kokat tona. Agmi i zjarrit tonë
po zgjonte zogjtë e egër. Nuk kishte gjë më mallëngjyese se ajo zallahi e parë
jete që nuk shihej me sy e që çante ajrinë e terrtë, vrik e shpejt, dhe shkonte
tepër larg, para se në horizont të shfaqej agsholi i ditës. Në atë orë të
akullt të agut, më ngjau se ajo klithmë ikanake, e rrëmbyer nga pendët e një shpendi,
ish ofshama e xhanit të botës!
Karli thosh: – Shuajeni zjarrin,
po zbardh. E përnjëmend, qielli kish zënë të zbardhëllente dhe tufat e patave përvijonin
njolla të gjata e të shpejta, që sa çel e mbyll sytë zhdukeshin në qiell. Një
dritë shkreptiu nëpër natë; Karli pat shtënë; dhe dy qentë u vërsulën tutje.
Atëbotë, hop pas hopi, kur ai e kur unë, merrnim nishan shpejt e shpejt, me
t’u shfaqur mbi kallamishte hija e ndonjë
fisi fluturuesish. Pierò e Tufo, shend e verë e frymëdihatës na sillnin zogjtë
e përgjakur, sytë e të cilëve, hera-herës, ende na vështronin.
Dita qe ngritur, një ditë e
kthjellët dhe e bruztë. Dielli po shfaqej në fund të luginës dhe ne po mendonim
të ktheheshim në shtëpi, kur dy zogj, qafëdrejtë dhe krahëhapur, kaluan me vërtik
mbi kokat tona. Njëri prej tyre ra thuajse mu para këmbëve të mia. Ishte një rosë
e përhime me bark të argjendtë. Atëbotë, në hapësirën mbi kokën time, një zë,
një klithmë zogu u dëgjua. Qe një gulçimë e shkurtër, e përsëritur, shpirtçjerrëse;
dhe shpendi, shpendi i vogël që patëm kursyer zuri të vërtitej si fugë në kaltërsinë
e rimtë të qiellit, mbi ne, duke vështruar shoqen e vet të pajetë, që unë e
mbaja ndër duar.
Karli, në gjunjë, me çiften
ngjeshur pas shpatullës, syrin pishë, po e përgjonte, në pritje që shpendi të
afrohej sa më shumë.
-Ke vrarë femrën, - tha. –
Mashkulli s’ka për t’u larguar. E përnjëmend, ai s’po ikte: sillej vazhdimisht
rrotull dhe cicëronte dhimbshëm mbi kokat tona. Kurrë ndonjëherë një rënkim vuajtjeje nuk ma
ka copëtuar zemrën si ajo piskamë e dëshpëruar,
si ai qortimi përvajshëm i atij zogu të mjerë humbur në hapësirë.
Kur e kur, ai merrte arratinë nën
kanosjen e çiftes, që ndiqte fluturimin e tij e aty për aty dukej se do të
vijonte udhëtimin e vet, i vetëm, përmes qiellit. Por nuk gjente prehje dhe
kthehej sakaq për të kërkuar shoqen e vet.
-Lëre femrën përtokë, - tha
Karli, - do të avitet shpejt.
E përnjëmend, ai avitej, sypatrembur
ndaj rrezikut, i cytur nga dashuria e tij për shpendin që unë kisha vrarë.
Karli qëlloi. U duk sikur fija që
e mbante zogun pezull n’ajrì, të qe prerë. Pashë diçka të zezë të binte përdhé,
mes kallamave dëgjova zhurmën e një plandosje. Dhe Pierroja më solli rosën e përhimtë, i
vendosa që të dy, tashmë kallkan, në të njëjtën çantë gjahu.
Po atë ditë, u nisa për në Paris.
©Përktheu nga italishtja: Aida Baro