Nga Dino Buzzati
Do të
doja që ti të vije tek unë një mbrëmje dimri dhe, të përqafuar së bashku pas
xhamave të dritares, duke soditur vetminë e rrugëve të errëta e të ngrira, të
kujtonim dimrat e përrallave, ku njerëzia jetojnë tok pa e ditur. Unë dhe ti
kaluam nëpër të njëjtat shtigje të magjepsura, me hapa të ndrojtur; bashkë përshkuam
pyjet plot ujq; dhe vetë zanat na sheshonin udhën nga myshqet e nderë mbi
kulla, mes fluturimeve të korbave. Së bashku, pa e ditur, ndoshta pamë të dy,
atje tej, jetën plot mistere që na priste. Aty regëtinë për ne, për herë të parë
dëshira marroke e të ëmbla. “Të kujtohet”, – do t’i themi njëri-tjetrit duke u
përqafuar butësisht në dhomën e ngrohtë dhe ti do të më buzëqeshësh besimplotë,
ndërsa jashtë, tinguj të zymtë do të lëshojnë llamarinat e trandura nga era.
Por ti – tani po më ndërmendet – nuk i di përrallat e vjetra të mbretërve pa emër,
të katallanëve dhe kopshteve magjike. Kurrë nuk kalove, e mahnitur, nën pemët
magjiplotë, që flasin me zë njeriu, as tek porta e kështjellës së braktisur nuk
trokite kurrë, as natën nuk ece drejt dritës që ishte larg, larg, as gjumi nuk
të zuri nën yjet e Lindjes, e përkundur nga piroga e shenjtë. Pas xhamave, në
mbrëmjet e dimrit, ndoshta ne do të mbetemi përherë të heshtur, unë i përhumbur në
përrallat e mia të harruara, ti në andralla të tjera të panjohura për mua. Unë do të të
pyes: “Të kujtohet?”, por ty nuk do të të
bjerë ndër mend asgjë.
Do të doja, me ty, të shëtisja, në
një ditë pranvere, nën një qiell gri dhe ende ndonjë gjethe e vjetër e vitit të
shkuar të hepohej erërash mëhallave të periferisë; dhe të ishte e diel. Në
vende të tilla, lindin ngaherë mendime
melankolike e të mëdha; dhe në orë të caktuara, endet poezia duke bashkuar
zemrat e atyre që duhen. Mandej lindin
shpresa që nuk dinë si të gjejnë udhën për t’u shprehur, të mbrojtura nga horizontet e pafundme pas
shtëpive, nga trenat ikanakë, nga retë e veriut. Do të kapemi thjesht dorëpërdore
e do të ecim me hap të lehtë duke pëshpëritur fjalë të marra, budallaqe dhe të
dashura. Derisa të ndizen fenerët e rrugës dhe nga shtëpitë e ndyra të marrin
udhë historitë ogurzeza të qytetit,
aventurat, romanet ëndërrimtare. Dhe aherë ne do të heshtim, gjithnjë dorëpërdore,
sepse shpirtrat tanw flasin pa fjalë. Por ti – tani po më kujtohet – kurrë nuk
më pëshpërisje fjalë të marra, budallaqe e të dashura. Ndaj s’mund t’i duash
ato të diela, për të cilat po të flas, as shpirti yt nuk di t’i flasë timit në
heshtje, as nuk e kupton në çastin e volitshëm magjinë e qytetit, as shpresat që
zbresin nga veriu. Ti parapëlqen dritat, turmën, burrat që të përkëdhelin me sy,
rrugët ku thuhet se mund të haset fati. Ti je ndryshe nga unë dhe, po të vinte
ajo ditë që të shëtisje pranë meje, do të ankoheshe nga lodhja; veç kjo dhe
asgjë tjetër.
Do të doja edhe të shkoja me ty, në
verë, në ndonjë luginë të vetmuar, duke qeshur vazhdimisht për gjërat më të
thjeshta, për të kuturisur në të fshehtat e pyjeve, të udhëve të bardha, të shtëpive
të braktisura. Të ndalojmë mbi urën e drunjtë e të vështrojmë ujrat që
rrjedhin, të vemë veshin në shtyllat e telefonit për të dëgjuar atë histori pa
fund, që vjen nga një cep i botës e kushedi ku shkon. Dhe të këpusim lulet e lëndinave
dhe aty, të shtrirë mbi bar, nën heshtjen e diellit, të kundrojmë honet e
qiellit, retë e vockla e të bardha që kalojnë mbi majat e maleve.
Ti do të thoshe “Sa bukur!” asgjë
tjetër s’do të thoshe, sepse ne do të ishim të lumtur; me trupat tanë që do të
kishin humbur barrën e viteve, shpirtrat do të na ishin freskuar, sikur sapo të
kishin lindur.
Por tani – tani që më bie ndërmend
– kam frikë se ti do të shihje rrotull pa kuptuar asgjë dhe, do të ndaloje e
shqetësuar për të parë çorapet, do të më kërkoje një cigare tjetër, duke pritur
me padurim kthimin. Dhe nuk do të thoshe “Sa bukur!”, por gjëra të tjera të
varfra që mua nuk më duhen fare. Sepse, për fat të keq, kështu je gatuar ti. Dhe
nuk do të ishim as edhe për asnjë çast të lumtur.
Do të doja edhe – lërmë të flas –
do të doja që me ty, krah për krah, të përshkoja udhët e gjera të qytetit në një
perëndim nëntori, kur qielli është si kristal i kulluar; kur fantazmat e jetës
vrapojnë mbi kupolat dhe prekin rrëshqanthi njerëzit e ligj, në fund të gropës
së udhëve, tashmë cit me paudhësi; kur kujtime të kohërave të lumtura dhe
ndjesi të reja kalojnë sipër tokës duke lënë mbi të një lloj melodie. Me kryelartësinë
e pafaj të fëmijëve do të shohim fytyrat e të tjerëve, mijra e mijra, që si lumenj na kalojnë pranë. Ne, pa e ditur, do të
çlirojmë dritë gëzimi dhe të gjithë do të detyrohen të kthejnë sytë nga ne të
na vështrojnë, jo për zili e keqdashje; por duke buzëqeshur paksa, me mirësi, për
shkak të mbrëmjes që shëron dobësitë e njeriut.
Por ti – e kuptoj mirë – në vend që
të shohësh qiellin e kristaltë dhe aeroplanët e rrahur nga tw fundmet rreze
dielli, do të duash të ndalosh e të shohësh xhamtinat, stolitë e arta, pasuritë,
mëndafshrat, ato gjëra meskine. E nuk do t’i vësh re shajnitë, as parandjenjat
që kalojnë, nuk do të ndjehesh as si unë, e grishur drejt një shorti fisnik. Nuk
do ta dëgjoje as atë lloj muzike, as nuk do të kuptoje pse gjindja do të na
shihte me sy të butë. Ti do të mendoje për
të ardhmen tënde të varfër dhe më kot, sipër teje, statujat e arta mbi kolona do
të ngrenë shpatat drejt rrezeve të fundit. Dhe unë do të isha vetëm. Është e
kotë. Ndoshta të gjitha këto janë gjepura, dhe ti më e mirë se unë, duke mos
pretenduar shumë nga jeta. Ndoshta ti ke të drejtë dhe do të ishte marrëzi të përpiqeshim.
Por të paktën, këtë po, të paktën, do të të doja të të shihja sërish. Të bëhet ç’të bëhet, ne do
të gjejmë një mënyrë për të ndenjur bashkë, e do të gjejmë harenë. S’ka rëndësi
ditën apo natën, në verë a në vjeshtë, në një vend të panjohur, në një shtëpi të
zhveshur, në një han të shkretë. Do të më mjaftojë të të kem pranë. Unë nuk do
të rri këtu e të dëgjoj – të jap fjalën –
gërvimat misterioze të çatisë, as retë nuk do t’i vështroj, as melodive apo erës
nuk do t’ia vë veshin. Do të heq dorë nga këto gjëra, që megjithatë i dua. Do të kem durim, nëse nuk do të
kuptosh çka të them, nëse do të flasësh për ndodhi të çuditshme për mua, nëse
do të ankohesh për fustanet e për paratë. Nuk do të ketë nga ajo e
ashtuquajtura poezi, shpresa të përbashkëta, trishtime – mikesha të dashurisë. Por unë do të të kem pranë. Dhe do t’ia
dalim, do ta shohësh, të jemi mjaft të lumtur, me shumë thjeshtësi, veç burrë
dhe grua, siç ndodh në çdo qoshe të botës.
Por ti – tani që e mendoj – je tepër
larg, qindra e qindra kilometra vështirë për t’u kapërcyer, ti je brenda një
jete që unë e shpërfill, dhe burra të tjerë të rrinë pranë, të cilëve, me gjasë,
iu buzëqesh, si mua në kohët e shkuara. Dhe s’t’u desh shumë që të më harroje.
Me gjasë, as emrin tim s’e mban mend më. Tashmë, unë jam jashtë teje, vagëlluar
mes hijesh të panumërta. E megjithatë, nuk mendoj dot veçse për ty, dhe më pëlqen
të t’i them këto gjëra.
©Përktheu: Aida Baro
